Historia Chomiąży Szlacheckiej
Wieś położona jest na południowy wschód od Gąsawy, na trasie Żnin - Mogilno. Pierwotnie była to nazwa przyległego Jeziora i pewnie też okolicy, gdyż druga Chomiąża, tzw. Księża, znajduje się kilkanaście kilometrów na północ. Istnieją przypuszczenia, że nazwa Chomiąży pochodzi może od pospolitego imienia, którego znaczenia dziś już nie znamy. W źródłach pisanych pojawia się bardzo wcześnie, już w XII wieku, a przez kilkaset lat jej brzmienie uległo chyba tylko niewielkiej zmianie. Sądząc bowiem z niektórych odmian średniowiecznych i z nazwiska Chimięscy, można by twierdzi, ze dawniej pisało się lub mówiło nazwę tej miejscowości jako Chomięża.
Na skutek nadań, już w 1113 roku pierwsza Chomiąża tzw. Księża, była we władaniu arcybiskupów gnieźnieńskich. Wieś stanowiła dar rodu Różyców.
W roku 1147 papież Eugeniusz III zatwierdził nadanie drugiej, tj. Szlacheckiej, klasztorowi w Trzemesznie. Na początku XIII w. Władysław Odonic, wnuk Mieszka III Starego, dokonał podczas wyprawy wojennej zagarnięcia dla siebie Chomiąży i terenów do niej przyległych. Po zawarciu pokoju, na mocy dokumentu wystawionego w roku 1224 w Kcyni, Odonic, mieniący się wówczas tytułem księcia na Ujściu, oddał Chomiążę ponownie klasztorowi trzemeszeńskiemu, który władał tymi ziemiami do roku 1248. Ziemia chomiąska przeszła następnie w ręce Mikołaja Falona i Niemira, synów Sędziwoja Nałęcza, którego to ród zamieszkiwał w okolicy Gąsawy już w pierwszej połowie XII wieku.
W roku 1357 została utworzona tutaj przez arcybiskupa gnieźnieńskiego Jarosława parafia pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela. Kościół ufundował i zaopatrzył Mikołaj Nałęcz, późniejszy kasztelan nakielski. W roku 1390 wystawiono dokumenty na Mikołaja Chwałowicza Nałęcza z Chomiąży, sędziego kaliskiego i dziedzica Wenecji, zwanego później Krwawym Diabłem Weneckim.
W połowie XV w. Chomiąża Szlachecka była własnością rodu Pomianów, z których najbardziej w historii zapisali się: Jarand, pochodzący z pobliskich Ostrówiec oraz Chwał, który jako przedstawiciel rodziny Chomięskich rządził tu prawdopodobnie od 1471 roku.
Około 1523 roku Chomiąża posiadała 18 łanów ziemi, z czego z jednej połowy dawano dziesięcinę miejscowemu proboszczowi, a z drugiej księżom gnieźnieńskim. Nie są znane nazwiska ówczesnych właścicieli wioski. Dopiero u schyłku XVIII w. pojawia się zapis o rezydowaniu tu Mikołaja Potockiego, burgrabiego gnieźnieńskiego.
W XIX w. wieś była w posiadaniu rodziny Sulerzyskich a przy końcu tego wieku Lewandowskich, którzy to majętność tę sprzedali następnie Niemcom. W roku 1885 żyło tu 187 katolików w 14 zabudowaniach mieszkalnych tzw."dymach".
W skład majętności chomiąskiej wchodziły: Gąsawka, Grzmiąca, Nowawieś, Obórka, Tuczynek, Folusz, i Kościelonka. Przysiółki Obórka i Tuczynek od ponad wieku już nie istnieją. Kościelonka to teren położony na wschód od Chomiąży, w stronę obecnej kaplicy. Było tu zawsze kilka domów, wokół których jeszcze w XIX w. naliczono ponad 20 stawów połączonych wypływającą stąd rzeczką Siecienicą płynąca dalej przez Jezioro Parlińskie w stronę Mogilna. Inaczej też biegła droga z Obudna - schodziła do wioski przy budynku szkoły. Grzmiąca to przysiółek, którego nazwa pochodzi prawdopodobnie od łoskotu pracujących na rzeczce młynów wodnych. Pojawia się w dokumentach w XIV w. Wzmianki mówią o sporach dotyczących spiętrzania wody, o ugodach, itp. Folusz, co oznacza młyn wodny lub wiejski zakład przemysłowy folujący tkaniny, istnieje w zapisach od XV w. Gąsawka notowana jest już w wieku XIV jako przysiółek z młynem wodnym, który w 1390 roku należał do Mikołaja Nałęcza, późniejszego Diabła Weneckiego. Ciekawostką jest, że przekazał on kanonikom trzemeszeńskim połowę swego młyna warunkując to wystawieniem mu w ich kościele kaplicy z ołtarzem i familijnego grobowca. Nowawieś wchodziła w skład majętności chomiąskiej od 1357 roku i posiadała do roku 1870 dziedziców wspólnych z Chomiążą. Wówczas wieś nabył Stanisław Sulerzyski a potem Michał Paruszewski. Następnie na tzw. subhaście sądowej wioska stała się własnością kolonizatorów niemieckich.
Kościół parafialny
Pierwszy kościół, podobnie jak i parafia, datowane są na rok 1357. Fundator, Mikołaj Nałęcz, darował wówczas Kościołowi 2 łany ziemi oraz dziesięcinę z ziem należących do niego i jego następców w pięciu miejscowościach: Chomiąży, Dąbrowie, Mościszewie, Osiejgórze i Obudnie. Zapisał również część Ostrowu (nie istniejącej dziś wyspy), na którym wzniesiono drewniany kościół z domem dla proboszcza i kleryka oraz dał prawo osadzenia 4 zagrodników. Przekazał także jeziorko Żółwiniec. Parafię ustalono z osad: Chomiąża, Grzmiąca, Nowawieś, Obudno, a później Laski i Mokre.
Nie udało się ustalić imion proboszczów od początku istnienia parafii. Wiadomo tylko, że w roku 1412 był tu proboszcz Mikołaj, w 1430 - Stanisław, w 1467 - Wawrzyniec, a około 1520 roku - Wojciech ze Służewa. Nie wiemy do którego roku stał kościół z XIV wieku i co się z nim stało.
Nowy, istniejący dziś kościół, zbudowano w roku 1831 z palonej cegły, na kamiennym fundamencie. Fundatorem był właściciel Chomiąży Szlacheckiej Józef Sulerzyski.
Jest to budowla w stylu neogotyckim. We wschodniej części znajduje się prezbiterium. Na szerszej nawie głównej prostokątnej z kruchtą z boku, postawiona jest wieża. Wieża podzielona jest na dwie kondygnacje, dolna - główne wejście do kościoła, górna na pomieszczenie dla organów. Po bokach wieży nadwieszony jest chór o profilowanych gzymsach, a od północy klatka schodowa. Okna kościoła zamknięte są ostrym łukiem, podobnie jak wejście główne. Dachy są dwuspadowe, pokryte dachówką karpiówką. Na kaletnicy nawy głównej znajduje się sześcioboczna wieżyczka na sygnaturkę, z latarnią i baniastym zwieńczeniem, pokryta blachą cynkową. Główna wieża kościoła sięga niewiele powyżej kaletnicy dachu nawy głównej i posiada pary ostrołukowych okienek. Zwieńczono ją ośmioboczną latarnią i hełmem pokrytym blachą cynkową. Pod prezbiterium znajduje się krypta w której złożono trzy trumny, w tym jedną większą. Według miejscowych przekazów została tam pochowana Julianna Sulerzyska wraz z bliźniętami (zmarła przy porodzie).
Wyposażenie wnętrza kościoła stanowią trzy neogotyckie ołtarze z około 1900 roku ufundowane prawdopodobnie przez dziedzica tutejszej majętności barona Tadeusza Lerchenfelda z okazji narodzin pierwszego syna. On też zakupił konfesjonał, chrzcielnicę i stalle. Ufundował witraż w ołtarzu głównym. Z boku witraża w ołtarzu głównym są dwie figury rzeźbione w drewnie z XVIII wieku. W lewym ołtarzu bocznym jest figura Świętego Jana Chrzciciela patrona kościoła i parafii. Brak jakichkolwiek danych skąd i kto ją wykonał. W prawym bocznym ołtarzu jest figura Najświętszej Maryi Panny Królowej. Ta figura została ufundowana przez panią Edwardę Chomiakową, do 1961 r. właścicielkę gospodarstwa w Nowejwsi Pałuckiej.
W roku 1927 staraniem proboszcza ks. Kowalczyka oraz Jana Kledzika, gospodarza z Chomiąży, i rodziny Mlickich wybudowano plebanię.
W sierpniu 1940 roku okupanci hitlerowscy aresztowali ówczesnego proboszcza ks. Bernarda Pawlickiego i wywieźli go do obozu koncentracyjnego w Dachau, gdzie zmarł 1.VIII.1943r. Kościół został zamknięty, a plebania stała się posterunkiem policji niemieckiej.
Po okupacji do 1952 r. kościół obsługiwany był przez księży z Parlina. 1.VII.1952 roku pierwszym powojennym proboszczem Chomiąży został ks. Tadeusz Błażejewski. Po nim funkcję tę sprawowali: ks. Józef Frąckowiak (1960 – 1968), ks. Zdzisław Lipiński (1968 – 1989), ks. Stanisław Szkutnicki (1989 – 1994), ks. Lech Mąka (1994 – 2001) oraz obecnie ks. Jerzy Poznań.
W roku 2020 kościół został wpisany do Rejestru Zabytków województwa kujawsko-pomorskiego.